Thị trường AI toàn cầu đang trên đà phát triển mạnh mẽ, với giá trị dự kiến đạt 244 tỷ USD vào năm 2025 và 827 tỷ USD vào năm 20301. Sự tăng trưởng vượt bậc này cho thấy AI đang dần trở thành công nghệ cốt lõi, len lỏi vào mọi mặt của đời sống kinh tế và xã hội. AI không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ con người mà còn đang thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, từ cách chúng ta làm việc, học tập, di chuyển, đến cách chúng ta chăm sóc sức khỏe và tương tác với thế giới xung quanh. Vậy, AI đang thay đổi thế giới như thế nào? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những tiến bộ vượt bậc của AI, ứng dụng thực tiễn trong các ngành công nghiệp, tác động đến lực lượng lao động, cũng như những lợi ích và thách thức mà AI mang lại cho xã hội.

Những tiến bộ mới nhất trong lĩnh vực AI năm 2025

Năm 2025 chứng kiến sự bùng nổ của các mô hình AI tiên tiến, với khả năng xử lý thông tin đa dạng và phức tạp hơn bao giờ hết. Các mô hình AI ngày càng thông minh và hữu ích, có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau, từ viết lách, lập trình đến giải quyết các vấn đề phức tạp thông qua các bước tư duy logic, tương tự như cách con người suy nghĩ2. Điển hình là sự xuất hiện của các mô hình AI đa phương thức (multimodal models), có khả năng xử lý đồng thời nhiều loại dữ liệu như văn bản, hình ảnh và âm thanh3. Điều này giúp AI tương tác với con người một cách tự nhiên và hiệu quả hơn. Ví dụ, trợ lý ảo với AI đa phương thức có thể hiểu được lệnh thoại, phân tích hình ảnh và nhận diện ngữ cảnh từ video4.

Bên cạnh đó, các mô hình AI cũng được tối ưu hóa để trở nên nhỏ gọn nhưng vẫn đảm bảo hiệu suất cao, giúp giảm yêu cầu về tài nguyên tính toán và tạo điều kiện cho AI phổ biến hơn trong các thiết bị cá nhân4. Các mô hình AI tự định hướng (Agentic AI) cũng đang phát triển mạnh mẽ, cho phép AI tự động thực hiện các nhiệm vụ phức tạp, nhiều bước mà không cần sự hướng dẫn trực tiếp từ con người5. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là Agentic AI vẫn cần sự giám sát và can thiệp của con người trong một số tình huống nhất định5. Các chuyên gia dự đoán rằng AI agents sẽ ngày càng phổ biến trong các ứng dụng kinh doanh và cá nhân6.

Một xu hướng đáng chú ý khác là sự trỗi dậy của AI mã nguồn mở, cho phép các nhà phát triển truy cập, chỉnh sửa và phân phối mã nguồn một cách tự do3. AI mã nguồn mở khuyến khích sự hợp tác, minh bạch và tiết kiệm chi phí, giúp các doanh nghiệp nhỏ và các công ty khởi nghiệp có thể tiếp cận và ứng dụng AI một cách dễ dàng hơn4.

Một khái niệm mới nổi trong lĩnh vực AI là “AI teammates” – những cộng sự kỹ thuật số có khả năng hợp tác và hỗ trợ con người trong công việc6. AI teammates được dự đoán sẽ xuất hiện trong tất cả các chức năng kinh doanh, từ tiếp thị và nghiên cứu đến quản lý chuỗi cung ứng và các chức năng văn phòng6. Sự phát triển của AI teammates hứa hẹn sẽ cách mạng hóa cách chúng ta cộng tác và làm việc trong tương lai.

Theo báo cáo của Teneo, các CEO cần phải xem xét lại chiến lược AI của họ và vai trò của bản thân trong việc thúc đẩy chuyển đổi AI7. Sự phát triển nhanh chóng của AI đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải chủ động học hỏi, thử nghiệm và mở rộng quy mô các sáng kiến AI để tận dụng tối đa lợi ích của công nghệ này7.

Ứng dụng của AI trong các ngành công nghiệp

AI đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp, mang lại hiệu quả đáng kể trong việc nâng cao năng suất, tối ưu hóa quy trình và cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ.

AI trong kinh doanh thông minh

AI đang đóng một vai trò ngày càng quan trọng trong kinh doanh thông minh (BI). Các công cụ BI được hỗ trợ bởi AI có thể giúp doanh nghiệp thu thập, phân tích và trực quan hóa dữ liệu hiệu quả hơn8. AI được sử dụng trong BI để:

• Thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả dữ liệu có cấu trúc (ví dụ: cơ sở dữ liệu) và dữ liệu phi cấu trúc (ví dụ: tài liệu văn bản, hình ảnh và video).
• Phân tích dữ liệu để xác định các mẫu, xu hướng và mối quan hệ.
• Trực quan hóa dữ liệu để giúp dễ dàng hiểu dữ liệu hơn.
• Hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu.

Sản xuất

AI đang cách mạng hóa ngành sản xuất, giúp tối ưu hóa quy trình, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm9. Các ứng dụng cụ thể bao gồm:

• Robot cộng tác (Cobots): Hỗ trợ công nhân trong các hoạt động sản xuất, đặc biệt là các công việc nặng nhọc và nguy hiểm11.
• Tự động hóa quy trình bằng robot (RPA): Giải quyết các tác vụ lặp đi lặp lại, nhàm chán, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí11.
• Bảo trì dự đoán: Phân tích dữ liệu từ cảm biến để dự đoán sự cố máy móc, giúp giảm thiểu thời gian chết và nâng cao hiệu quả bảo trì11.
• Kiểm tra chất lượng sản phẩm: Phát hiện lỗi sản phẩm nhanh chóng và chính xác hơn con người, đảm bảo chất lượng sản phẩm đầu ra9.
• Quản lý chuỗi cung ứng: Tối ưu hóa quy trình vận chuyển, dự đoán nhu cầu thị trường và quản lý kho bãi hiệu quả9.

Y tế

AI đang mang đến những bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực y tế, giúp chẩn đoán bệnh chính xác hơn, cá nhân hóa phác đồ điều trị và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe14. Một số ứng dụng tiêu biểu bao gồm:

• Cải thiện chẩn đoán y tế: AI có thể dự đoán và chẩn đoán bệnh nhanh hơn so với hầu hết các chuyên gia y tế, giúp giảm thiểu sai sót do yếu tố con người16.
• Tăng tốc độ khám phá thuốc: AI đang được sử dụng để thiết kế thuốc, dự đoán tác dụng phụ và xác định các ứng cử viên lý tưởng cho thử nghiệm lâm sàng, giúp giảm chi phí và thời gian phát triển thuốc mới16.
• Chẩn đoán bệnh: Phân tích hình ảnh y tế, dữ liệu bệnh án để hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh nhanh chóng và chính xác14.
• Xây dựng phác đồ điều trị: Cá nhân hóa phác đồ điều trị dựa trên đặc điểm của từng bệnh nhân, giúp nâng cao hiệu quả điều trị14.
• Quản lý hồ sơ bệnh án: Tự động hóa việc quản lý và phân tích dữ liệu bệnh án, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả quản lý14.
• Xử lý dữ liệu bệnh nhân: AI có thể phân tích hồ sơ bệnh án để hỗ trợ bác sĩ lâm sàng xác định bệnh nhân có nguy cơ xấu đi19.
• Hỗ trợ nghiên cứu phát triển thuốc: Phân tích dữ liệu để tìm kiếm các loại thuốc mới, hiệu quả hơn14.
• Chăm sóc sức khỏe từ xa: Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa thông qua các ứng dụng di động và chatbot14.

Giáo dục

AI đang thay đổi cách chúng ta học tập và giảng dạy, giúp cá nhân hóa trải nghiệm học tập, nâng cao hiệu quả giảng dạy và mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục21. Các ứng dụng của AI trong giáo dục bao gồm:

• Tự động hóa các tác vụ hành chính: AI có thể tự động hóa các tác vụ như chấm điểm, lập lịch biểu và tạo báo cáo, giảm bớt khối lượng công việc cho giáo viên23.
• Cá nhân hóa học tập: Xây dựng lộ trình học tập riêng cho từng học sinh, dựa trên khả năng và nhu cầu của họ21.
• Hệ thống dạy kèm thông minh: AI có thể tạo ra các hệ thống dạy kèm thông minh, thích ứng với nhu cầu cá nhân của học sinh và cung cấp hỗ trợ phù hợp24.
• Trợ lý ảo và chatbot: Hỗ trợ học sinh giải đáp thắc mắc, cung cấp tài liệu học tập và hỗ trợ giáo viên trong công tác giảng dạy21.
• Tự động hóa các tác vụ: Chấm điểm bài tập, quản lý dữ liệu học sinh, giúp giáo viên tiết kiệm thời gian và tập trung vào giảng dạy22.
• Phân tích dữ liệu học tập: Phân tích dữ liệu để đánh giá hiệu quả giảng dạy, dự đoán kết quả học tập và hỗ trợ học sinh kịp thời21.
• Game-based learning: Tạo ra các trò chơi học tập thông minh, giúp học sinh hứng thú hơn với việc học22.

Tác động của AI đối với lực lượng lao động

Sự phát triển của AI đang tạo ra những tác động to lớn đến thị trường lao động26. Một mặt, AI giúp tăng năng suất lao động, cải thiện điều kiện làm việc và tạo ra các cơ hội việc làm mới26. Mặt khác, AI cũng đặt ra thách thức về nguy cơ mất việc làm do tự động hóa, khoảng cách kỹ năng ngày càng lớn và gia tăng áp lực công việc26.

Theo báo cáo của McKinsey Global Institute, đến năm 2030, khoảng 375 triệu lao động trên toàn thế giới có thể phải chuyển đổi nghề nghiệp hoặc học hỏi kỹ năng mới do tác động của AI28. Nghiên cứu của IBM cho thấy khoảng 40% lực lượng lao động toàn cầu, tương đương 1,4 tỷ người, sẽ cần được đào tạo lại kỹ năng trong 3 năm tới do tác động của AI29. Các công việc có tính chất lặp đi lặp lại, ít sáng tạo có nguy cơ cao bị thay thế bởi AI, trong khi các công việc đòi hỏi kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và giao tiếp sẽ ngày càng được coi trọng26.

Tuy nhiên, tác động của AI đối với thị trường lao động có thể không đồng đều ở tất cả các quốc gia31. Ở nhiều nước đang phát triển, quá trình này có thể diễn ra chậm hơn, tạo cơ hội cho chính phủ và doanh nghiệp định hình vai trò của AI trong lực lượng lao động31.

Các công việc đòi hỏi kỹ năng AI chuyên biệt đang có nhu cầu tuyển dụng cao và mức lương hấp dẫn32. Người lao động có kỹ năng AI có thể được hưởng mức tăng lương trung bình lên tới 25%32.

Cơ hội việc làm mới

Sự phát triển của AI không chỉ thay thế công việc hiện tại mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới33. Các lĩnh vực như phát triển và quản lý ứng dụng AI, xây dựng và duy trì hệ thống AI đang phát triển nhanh chóng, tạo ra nhu cầu lớn về nhân lực34.

Thách thức đối với người lao động

Mặc dù AI tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, nhưng nó cũng đặt ra thách thức cho người lao động, đặc biệt là những người làm công việc lặp đi lặp lại, dễ bị thay thế bởi AI33. Để thích ứng với sự thay đổi của thị trường lao động, người lao động cần chủ động nâng cao kỹ năng, học hỏi kiến thức mới và sẵn sàng thích nghi với môi trường làm việc mới26.

Lợi ích và thách thức của AI đối với xã hội

Lợi ích

AI mang lại nhiều lợi ích cho xã hội, bao gồm:

• Nâng cao năng suất và hiệu quả: AI giúp tự động hóa các quy trình, giải phóng sức lao động và tăng năng suất làm việc trong nhiều lĩnh vực35.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: AI được ứng dụng trong y tế, giáo dục, giao thông, giải trí, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của con người36.
• Nâng cao trải nghiệm khách hàng: AI có thể được sử dụng để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng và cung cấp dịch vụ khách hàng tốt hơn38.
• Cải thiện giám sát: AI có thể được sử dụng để cải thiện giám sát và an ninh trong các lĩnh vực khác nhau38.
• Thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội: AI góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo ra các thiết bị thông minh và giải quyết các vấn đề xã hội35.
• Giảm thiểu biến đổi khí hậu: AI có tiềm năng giảm thiểu biến đổi khí hậu và thúc đẩy quản lý tài nguyên bền vững39.
• Cải thiện dịch vụ công: AI có thể được sử dụng để tự động hóa các nhiệm vụ hành chính, cải thiện an toàn công cộng và cung cấp dịch vụ công hiệu quả hơn40.
• Phát triển tư duy và khả năng sáng tạo: AI hỗ trợ con người trong các hoạt động sáng tạo, nghiên cứu khoa học và giải quyết vấn đề35.
• Xóa nhòa khoảng cách ngôn ngữ: AI giúp dịch thuật ngôn ngữ, hỗ trợ giao tiếp giữa các nền văn hóa khác nhau35.

Thách thức

Bên cạnh những lợi ích, AI cũng đặt ra những thách thức cho xã hội:

• Nguy cơ mất việc làm: Tự động hóa có thể dẫn đến tình trạng mất việc làm, đặc biệt là trong các ngành nghề truyền thống41.
• Khoảng cách kỹ năng: AI đòi hỏi người lao động phải có kỹ năng công nghệ cao, tạo ra khoảng cách kỹ năng giữa các nhóm lao động41.
• Vấn đề đạo đức: AI đặt ra nhiều vấn đề đạo đức, như quyền riêng tư, phân biệt đối xử, trách nhiệm giải trình41.
• Deepfakes: AI có thể được sử dụng để tạo ra deepfakes, là nội dung âm thanh và video giả mạo có vẻ chân thực44.
• Vi phạm quyền riêng tư: AI có thể được sử dụng để thu thập và phân tích dữ liệu cá nhân mà không có sự đồng ý, vi phạm quyền riêng tư của mọi người44.
• Rủi ro an ninh mạng: AI có thể bị lợi dụng cho các mục đích xấu, gây ra các mối đe dọa an ninh mạng41.

Dự đoán về tương lai của AI

Trong tương lai, AI được dự đoán sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống45. Các chuyên gia dự đoán AI sẽ trở nên thông minh hơn, cá nhân hóa hơn và có khả năng tương tác với con người một cách tự nhiên hơn45. Xe tự lái, trợ lý ảo thông minh, y tế thông minh, giáo dục cá nhân hóa, nhà máy thông minh… sẽ trở thành hiện thực trong tương lai gần45.

Một số dự đoán nổi bật về tương lai của AI:

• Sản xuất thông minh và robot: AI sẽ được tích hợp vào robot và hệ thống sản xuất, tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao kiểm soát chất lượng47.
• AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát): Có khả năng suy nghĩ và học hỏi như con người, dự kiến sẽ xuất hiện sớm hơn dự kiến. Elon Musk dự đoán rằng AI có thể vượt qua trí thông minh của con người trong tương lai gần48.
• AI kết hợp với các công nghệ khác: AI sẽ được tích hợp với các công nghệ như 5G, IoT, blockchain, tạo ra nhiều ứng dụng mới50.
• AI trong an ninh quốc gia: AI sẽ đóng vai trò quan trọng trong an ninh quốc gia, giúp phát hiện và ngăn chặn các mối đe dọa51.
• AI trong nghiên cứu khoa học: AI sẽ tiếp tục thúc đẩy tiến bộ trong nghiên cứu khoa học, giải quyết các vấn đề toàn cầu cấp bách52.
• Quản trị AI: Các chính phủ sẽ tăng cường quản lý và điều chỉnh AI để đảm bảo an toàn và đạo đức51.

Vấn đề đạo đức và pháp lý của AI

Sự phát triển của AI đặt ra nhiều vấn đề đạo đức và pháp lý cần được quan tâm và giải quyết53.

Vấn đề đạo đức

Các vấn đề đạo đức bao gồm:

• Thất nghiệp: AI có thể thay thế con người trong nhiều công việc, dẫn đến thất nghiệp55.
• Bất bình đẳng: Lợi ích của AI có thể không được phân phối đồng đều, dẫn đến bất bình đẳng xã hội55.
• Mất nhân tính: Sự phụ thuộc quá mức vào AI có thể làm giảm khả năng tương tác và giao tiếp xã hội của con người55.
• Quyền riêng tư: AI có thể thu thập và phân tích dữ liệu cá nhân, đặt ra lo ngại về quyền riêng tư của người dùng54.
• Phân biệt đối xử: AI có thể bị lợi dụng để phân biệt đối xử với một số nhóm người nhất định54.
• Trách nhiệm giải trình: Khi AI gây ra thiệt hại, ai sẽ chịu trách nhiệm54?
• An toàn: AI cần được đảm bảo an toàn và không gây hại cho con người53.
• Bảo mật dữ liệu: Việc thu thập và sử dụng dữ liệu của AI đặt ra những thách thức về bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư57.

Vấn đề pháp lý

Các vấn đề pháp lý bao gồm:

• Sở hữu trí tuệ: Ai sở hữu bản quyền đối với nội dung do AI tạo ra58?
• Trách nhiệm pháp lý: AI có thể bị kiện ra tòa không58?
• Bảo vệ dữ liệu: Làm thế nào để bảo vệ dữ liệu cá nhân khi sử dụng AI60?
• Thiên vị và phân biệt đối xử: AI có thể bị thiên vị và phân biệt đối xử, đặt ra những thách thức pháp lý liên quan đến luật chống phân biệt đối xử61.
• Quyền riêng tư và bảo mật: AI có thể được sử dụng để thu thập và phân tích dữ liệu cá nhân, đặt ra những lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật62.
• Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Nhiều hệ thống AI hoạt động như “hộp đen”, khó hiểu hoặc giải thích đối với con người62.
• Tự chủ và kiểm soát: Khi các hệ thống AI trở nên tự chủ hơn, có những lo ngại về việc mất kiểm soát của con người62.
• Mất việc làm: Tự động hóa thông qua AI có thể dẫn đến mất việc làm và bất bình đẳng kinh tế62.
• An ninh và lạm dụng: AI có thể bị sử dụng cho các mục đích xấu, chẳng hạn như tấn công mạng, tạo deepfake và giám sát62.
• Trách nhiệm giải trình và trách nhiệm pháp lý: Việc xác định ai chịu trách nhiệm khi hệ thống AI mắc lỗi hoặc gây hại có thể khó khăn62.
• AI trong nghề luật: AI đặt ra những thách thức pháp lý và đạo đức đối với các luật sư, bao gồm bảo mật, năng lực và hành nghề luật trái phép62.

Để giải quyết những vấn đề này, cần có sự hợp tác giữa các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và cộng đồng54. Cần xây dựng các quy định pháp luật rõ ràng, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về AI và đạo đức trong sử dụng AI54.

So sánh sự phát triển của AI ở Việt Nam với các nước khác

Việt Nam đang nỗ lực phát triển AI và đạt được những thành tựu nhất định63. Theo báo cáo Chỉ số sẵn sàng về trí tuệ nhân tạo toàn cầu năm 2021, Việt Nam xếp thứ 62/172 quốc gia65. Tuy nhiên, so với các nước phát triển như Mỹ, Trung Quốc, châu Âu, Việt Nam vẫn còn khoảng cách về công nghệ, nguồn nhân lực và đầu tư67.

Một số điểm mạnh của Việt Nam trong phát triển AI:

• Chính phủ quan tâm và hỗ trợ: Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về AI đến năm 203064.
• Hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển: Nhiều công ty khởi nghiệp AI đang hoạt động tại Việt Nam64.
• Dân số trẻ, am hiểu công nghệ: Việt Nam có dân số trẻ, thích ứng nhanh với công nghệ mới68.
• Người tiêu dùng tin tưởng vào AI: Người tiêu dùng Việt Nam thể hiện mức độ tin tưởng cao vào AI so với mức trung bình toàn cầu69.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đối mặt với những thách thức:

• Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao: Việt Nam còn thiếu các chuyên gia AI67.
• Hạn chế về dữ liệu: Việt Nam còn thiếu dữ liệu chất lượng cao để huấn luyện AI67.
• Khung pháp lý chưa hoàn thiện: Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý cho AI68.

Để thúc đẩy sự phát triển của AI, Việt Nam cần tập trung vào đào tạo nhân lực, thu thập dữ liệu, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường hợp tác quốc tế67.

Kết luận

AI đang dẫn đầu cuộc cách mạng công nghệ, thay đổi thế giới theo những cách chưa từng có. Từ việc tự động hóa các quy trình sản xuất đến việc cá nhân hóa trải nghiệm học tập, AI đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống. Sự phát triển của AI mang lại nhiều cơ hội và thách thức cho con người và xã hội.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tận dụng lợi ích của AI và vươn lên trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ trong khu vực. Bằng cách tập trung vào việc đào tạo nhân lực chất lượng cao, xây dựng cơ sở dữ liệu lớn và hoàn thiện khung pháp lý, Việt Nam có thể khai thác tối đa tiềm năng của AI, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự chung tay góp sức của các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng.

Việc giải quyết các thách thức về đạo đức, pháp lý và an ninh mạng cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của AI tại Việt Nam. Bằng cách thúc đẩy sự hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các nước tiên tiến và xây dựng một môi trường pháp lý minh bạch, Việt Nam có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của AI, đồng thời đảm bảo rằng công nghệ này được sử dụng một cách có trách nhiệm và vì lợi ích chung của xã hội.